เชื่อว่าคนทุกคนต้องมีอาหารที่ชื่นชอบหรืออาหารที่เรียกได้ว่าเป็นเซฟโซน เวลาคิดอะไรไม่ออกก็มักจะเลือกกินอาหารเมนูเดิมบ่อย ๆ ซึ่งไม่ใช่เรื่องแปลก แต่สำหรับคนที่กินอาหารเมนูเดิมซ้ำ ๆ ทุกวันติดต่อกันเป็นเวลานาน โดยเฉพาะจากร้านเดิมด้วยแล้วอาจเกิดความเสี่ยงของปัญหาสุขภาพโดยไม่รู้ตัว ถึงขั้นเพิ่มความเสี่ยงของโรคเลยก็ว่าได้ ต่อให้อาหารชนิดนั้นจะมีประโยชน์ก็ตาม
การกินอาหารแบบเดิมซ้ำ ๆ อันตรายขนาดนั้นเลยหรือ?
การกินอาหารแบบเดิมซ้ำทุกวันเกิดได้จากหลายเหตุผล เช่น ความชื่นชอบในรสชาติอาหาร ความคุ้นเคยกับอาหาร ราคาถูก ไม่รู้ว่าจะกินอะไรดี กินแบบเดิมเพราะประหยัดเวลาคิด ลดความยุ่งยาก ไม่มีเมนูให้เลือกมาก หรือมีข้อจำกัดด้านการกิน อย่างไม่กินเผ็ด ไม่กินผัก เป็นวีแกน หรือกำลังคุมอาหารอยู่
แม้ว่าในปัจจุบันจะไม่มีระยะเวลาที่แน่นอนที่บอกว่าไม่ควรกินอาหารชนิดใดชนิดหนึ่งนานเกินไป แต่เพียงแค่คุณกินมื้อเที่ยงด้วยเมนูเดิมซ้ำกัน 1 สัปดาห์คุณอาจได้รับผลกระทบแล้ว เพียงแค่ไม่ใช่ผลกระทบที่รุนแรงและทำให้เกิดอาการ แต่สำหรับคนที่กินต่อกันเป็นเดือน หลายเดือน หรือแม้กระทั่งเป็นปีอาจมีความเสี่ยงที่จะเกิดปัญหาเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ
ผลกระทบทางสุขภาพจากการกินอาหารเมนูเดิมซ้ำ ๆ
ในระยะแรก คุณอาจไม่เห็นความเปลี่ยนแปลงด้านลบของสุขภาพ แต่นานวันเข้า คุณอาจเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพต่อไปนี้ได้
สารอาหารในร่างกายเสียสมดุล
ร่างกายมนุษย์ต้องการสารอาหารหลากหลายชนิดเพื่อรักษาการทำงานของอวัยวะและระบบต่าง ๆ แน่นอนว่าการกินอาหารเมนูเดิม ๆ ที่มีวัตถุดิบซ้ำ ๆ ทำให้คุณได้รับสารอาหารชนิดเดิมทุกวัน อย่างแรกเลยคือคุณจะได้รับสารอาหารบางชนิดมากเกินไป เช่น การกินกะเพราหมูกรอบอาจทำให้คุณได้รับไขมันอิ่มตัวมากเกินไปเพิ่มความเสี่ยงภาวะไขมันในเลือดสูง
ในขณะเดียวกันก็ทำให้ร่างกายคุณขาดสารอาหารบางชนิด เช่น วิตามิน แร่ธาตุ ใยอาหาร หรือโปรตีน ในกรณีที่คุณไม่กินเนื้อสัตว์ ในระยะสั้นอาจไม่ทำให้เกิดอาการอะไร แต่ในระยะยาวอาจทำให้คุณภูมิคุ้มกันตก ป่วยง่าย อ่อนเพลีย ไม่ค่อยมีแรง ท้องผูก นอนไม่หลับ ผมบาง เล็บเปราะ ซึ่งอาการจะต่างกันไปตามสารอาหารที่คุณขาด
สารพิษสะสมในร่างกาย
ในวัตถุดิบไม่ได้มีแค่สารอาหารเท่านั้น แต่ยังมีสารปนเปื้อนอื่น ๆ เช่น ยาฆ่าแมลง สารเคมีถนอมอาหาร สารกันเสียจากเครื่องปรุง และเชื้อโรค แม้ว่าโดยทั่วไปการได้รับสารเหล่านี้ในปริมาณเล็กน้อยจากการกินอาหารจะไม่ส่งผลเสีย เพราะร่างกายสามารถขับออกได้เอง
แต่การกินอาหารเมนูเดิม จากร้านเดิม ด้วยวัตถุเดิมติดต่อกันเป็นเวลานานอาจทำให้สารพิษสะสมในร่างกายได้มากขึ้นจนร่างกายไม่สามารถขับออกได้หมด หรืออวัยวะบางส่วนเสียหายเรื้อรัง จนเกิดผลเสียตามมา เช่น
- ตับและไตทำงานหนักและเสื่อมได้เร็วขึ้น เพราะตับและไตมีหน้าที่ขับของเสีย สารพิษต่าง ๆ จึงไปกองกันที่อวัยวะนี้เพื่อต่อแถวรอออกจากร่างกายจนทำให้เนื้อเยื่อบริเวณนั้นอาจอักเสบจากพิษ
- โรคหัวใจ สารพิษไม่ได้ส่งผลแค่ตับกับไตเท่านั้น เพราะเมื่อสารพิษดูดซึมเข้ากระแสเลือดจะวิ่งไปทั่วร่างกาย ซึ่งหัวใจที่รับหน้าที่ในการปั๊มเลือดก็ได้รับผลกระทบจากความเป็นพิษ เช่น เนื้อเยื่อหัวใจอักเสบที่เพิ่มความเสี่ยงของโรคหัวใจ
- โรคมะเร็ง การได้รับสารเคมีและเชื้อโรคบางชนิดอาจเพิ่มความเสี่ยงของโรคนี้ อย่างเชื้อราอะฟลาท็อกซิน (Aflatoxin) ที่พบในอาหารแห้ง อย่างถั่วลิสง หัวหอม หอมแดง กระเทียม และถั่วเมล็ดแห้ง แม้มาตรฐานการผลิตจะกำหนดค่าการปนเปื้อนที่ปลอดภัยในอาหาร แต่การกินบ่อย ๆ ทำให้ร่างกายได้รับเชื้อราชนิดนี้มากเกินไปและเพิ่มความเสี่ยงของโรคมะเร็งตับและโรคอื่น
หรือสารออร์กาโนฟอสเฟต (Organophosphate) ที่เป็นยาฆ่าแมลงในผักและผลไม้ที่มีงานวิจัยว่าสัมพันธ์กับการเกิดโรคมะเร็งเต้านม โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว โรคมะเร็งสมอง และอื่น ๆ
การกินอาหารที่ดีต่อสุขภาพแบบเดิมซ้ำ ๆ ก็ส่งผลด้วยเหมือนกัน
คุณอาจคิดว่าการกินสลัดผักออแกนิกกับอกไก่จากร้านเดิมนั้นดีต่อสุขภาพและปลอดภัย ซึ่งนั่นก็เป็นเรื่องจริง แต่อาจไม่ทั้งหมด Hack for Health ไม่ได้อยากให้คุณตื่นตระหนกและตกใจในการเลือกอาหารที่ดีต่อสุขภาพ แต่เราอยากให้คุณกินได้อย่างปลอดภัยและสบายใจแบบจริง ๆ มากขึ้น
ผักและผลไม้ออแกนิกที่มีฉลากรับรองไม่ได้การันตีว่าเขาจะไม่ใช้สารเคมีในการปลูก เพราะมีสารเคมีกำจัดศัตรูพืชหรือปุ๋ยบางชนิดที่จัดว่าเป็นออแกนิก หรือแม้แต่ดินที่ปลูก หากเป็นดินที่เคยใช้สารเคมีมาก่อนดินผืนนั้นอาจมีสารเคมีปนเปื้อนไปอีกหลายปี เพราะฉะนั้น คุณสามารถกินสลัดออแกนิกจากร้านเดิมได้ แต่อย่าบ่อยเกินไป หรือเปลี่ยนไปกินสลัดจากร้านอื่นบ้าง
วิธีกินอาหารที่ง่ายและปลอดภัยมากขึ้น
ในหัวข้อก่อนเราได้บอกไปว่าแต่ละคนมีเหตุผลในการกินอาหารเมนูเดิมซ้ำ ๆ ที่แตกต่างกัน Hack for Health เลยรวบรวมหลาย ๆ วิธีที่อาจช่วยให้คุณกินอาหารได้หลากหลายและปลอดภัยมากขึ้น
- กินเมนูเดิมได้ แต่อย่ากินติดกันทุกวันหรือถี่เกินไป
- วางแผนว่าจะกินอะไรล่วงหน้าเพื่อประหยัดเวลาและประหยัดสมองในการคิดจะได้ไม่ลงเอยที่เมนูเดิม
- หาของว่างแนวอื่นบ้าง ถ้าคุณกินเนื้อสัตว์มาหลายมื้อลองกินพวกผลไม้หรือพวกอัลมอนด์หรือถั่วเพื่อเพิ่มใยอาหารและวิตามินให้ร่างกาย
- ศึกษาเรื่องสารอาหารให้มากขึ้น อย่างคนเป็นวีแกนมักขาดโปรตีนและวิตามินบีบางชนิดจำเป็นต้องได้รับโปรตีนจากพืชมากขึ้นเพื่อสร้างสมดุลสารอาหารให้ร่างกาย เช่น โปรตีนจากถั่วเหลือง
- สลับร้านไปเรื่อย ๆ เพราะร้านอาหารส่วนใหญ่มักรับวัตถุดิบมาจากร้านเดิม ซึ่งเจ้าของร้านผักร้านเนื้อก็รับมาจากฟาร์มเดิม หากคุณกินร้านเดิมอาจมีความเสี่ยงที่จะได้รับสารเคมีชนิดเดิมซ้ำ ๆ กันทุกวัน หากคุณเปลี่ยนร้านคุณอาจได้รับสารเคมีชนิดอื่น ซึ่งจะทำให้ไม่เกิดภาวะที่สารชนิดใดชนิดหนึ่งอยู่ในร่างกายมากเกินไป
- มองผักผลไม้ออแกนิกเป็นผลไม้ปกติ ด้วยการล้างน้ำและทำความสะอาดก่อนกินเสมอ
- ให้ความสำคัญกับการกินอาหารที่หลากหลายและมีประโยชน์ แต่อาจอร่อยรองลงมา และกินอาหารที่อร่อยแต่ไม่ค่อยมีประโยชน์ในบางมื้อ
สุดท้ายนี้ การกินอาหารเมนูเดิมซ้ำ ๆ ทุกวันจึงไม่ใช่เรื่องที่ดีต่อสุขภาพสักเท่าไหร่ วิธีที่ Hack for Health แนะนำไปอาจช่วยให้คุณนำไปปรับใช้กับการกินในแต่ละวันของคุณได้
ที่มา: กรมอนามัย, Mahidol, NCBI
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส