หากจะพูดถึงเบอร์ 1 ของวงการเกมเชื่อว่าในใจแฟนเกมทั่วโลกต้องมีชื่อ PlayStation อยู่ในหัวแน่นอน เพราะหลังจากเปิดวางขายครั้งแรกในปี 1994 ผ่านเวลามากว่า 26 ปี ออกวางขายมา 5 รุ่น และล้วนประสบความสำเร็จทุกรุ่น อย่างไรก็ตามจุดกำเนิดของ PlayStation อาจจะยังมีหลายคนไม่ทราบว่ามันเกิดจากความร่วมมือกันกับคู่แข่งตลอดกาลของ Sony อย่าง Nintendo จนกำเนิดเป็นหนึ่งในเครื่องเกมที่ประสบความสำเร็จที่สุดในประวัติศาสตร์ของวงการอย่าง PS1
เรื่องราวจะย้อนไปไกลถึงสมัยปลายยุค 80 สมัยนินเทนโดร่วมมือกับ Sony ครั้งแรกในการสร้างเครื่องเกมคอนโซล โดยคุณ Ken Kutaragi ผู้ให้กำเนิด PlayStation ได้ร่วมงานกับปู่นินครั้งแรกในการทำชิปเสียงให้กับคอนโซล Super Famicom และหากคุณเกิดทันจำได้คงจะรู้ว่าเครื่องเกม 16Bit ของนินเทนโดสามารถแสดงผลเสียงที่โดดเด่นกว่าเครื่องเกมอื่นมาก และยังสานต่อกับโครงการกันด้วย Super Famicom CD ที่โดนยกเลิกไป
จุดกำเนิดตำนาน ร่วมมือกับคู่แข่งที่ไม่ได้เป็นไปตามแผน
เป็นที่รู้กันมายาวนานว่าการจับมือกันระหว่าง นินเทนโดกับโซนี่ไม่สำเร็จ โดยโครงการ Super Famicom CD คอนโซลที่สามารถใช้ได้ทั้ง CD และแบบตลับเกมโดนยกเลิกทั้งที่มีตัวต้นแบบออกมาให้ชมและเคยได้ไปโชว์ในงาน CES ในปี 1991 แล้ว และสาเหตุเป็นเพราะนินเทนโดไม่พอใจที่ Sony ขอจัดจำหน่ายเกมที่ใช้ CD บนคอนโซลรุ่นใหม่ทั้งหมดและปู่นินได้ไปจับมือกับบริษัท Philips ผู้ผลิตเครื่องใช้ไฟฟ้าสัญชาติดัตช์ที่เป็นคู่แข่งกับ Sony ในยุคนั้น ที่ถือเป็นการหักหน้ากันมาก และหลังจากนั้นได้ออกคอนโซล Philips CDi เครื่องเกมที่ล้มเหลวแบบสุด ๆ แม้จะมีเกมมาริโอ และเซลด้าออกด้วยแต่ก็ไม่ได้ถูกสร้างโดยนินเทนโด
และหลังจากอกหักกับนินเทนโด ทาง Sony ได้ลองเข้าไปคุยกับ SEGA อีกหนึ่งยักษ์ใหญ่ในวงการเกมยุคนั้น ซึ่งเป็นคู่แข่งของ Nintendo โดยพูดคุยเกี่ยวกับการทำงานร่วมกันบนคอนโซลที่ใช้แผ่น CD และเหตุที่ Sony เข้าคุยกับ SEGA เป็นเพราะทางค่าย SEGA เคยสร้างคอนโซลที่ใช้ CD-ROM มาแล้วแต่เป็นอุปกรณ์เสริมสำหรับ Mega Drive ในชื่อ MegaCD หรือ Sega CD ในอเมริกา และค่ายย่อยของ Sony เองก็เคยผลิตเกมลง Mega CD ถึง 8 เกม อย่างไรก็ตามการร่วมมือไม่ได้เกิดขึ้นเพราะทาง CEO ของ SEGA ในยุคนั้นไม่รับข้อเสนอนี้ และทาง SEGA ได้เดินหน้าทำคอนโซลเองในชื่อ SEGA Saturn
และหลังจากการถูกยกเลิกสัญญาแบบไม่ให้ทันตั้งตัว และการเข้าคุยกับ SEGA ไม่สำเร็จ ทำให้ Sony ได้เริ่มโครงการทำเครื่องเกมคอนโซลของตัวเองเลยโดยใช้ CD-ROM และได้นำโครงการ Super Famicom CD ไปสานต่อทำเป็นคอนโซลที่สร้างตำนานให้วงการเกมอย่าง Playstation รุ่นแรกแต่นินเทนโดได้ฟ้องร้องให้ Sony หยุดโครงการเพราะมีข้อมูลบางส่วนเป็นของนินเทนโด แต่การฟ้องทำไม่สำเร็จ ทำให้โครงการเดินหน้าต่อและทาง Sony ได้ใช้รหัสพัฒนา Playstation รุ่นแรกว่า PSX อย่างไรก็ตามท่ามกลางความขัดแย้งนี้ทางคุณ Ken Kutaragi ได้ออกมาบอกว่าความจริงแล้วการทำงานกับปู่นินนั้นราบรื่นมาก และไม่เคยมีปัญหาในการทำงานกับทีมงานนินเทนโดเลย ก็ทำให้คาดได้ว่าเพราะนโนบายของผู้บริหารทำให้โครงการโดนยกเลิก ไม่ใช่ความขัดแย้งในทีม ซึ่ง Ken Kutaragi ได้ออกมาบอกกับสื่อในช่วงต้นปี 2021 นี้เอง
การพัฒนาเน้นที่ความง่ายของการสร้างเกม
เนื่องจากทาง Sony เข้าสู่วงการเกมเป็นครั้งแรกทำให้ขาดประสบการณ์ และความสัมพันธ์ในการดึงดูดนักพัฒนาและค่ายเกมเพื่อให้สร้างก็ไม่ได้มีมากมายเท่า Nintendo หรือ SEGA ยักษ์ใหญ่ของวงการในยุคนั้น ทำให้ทาง Sony ต้องพยายามมากกว่าค่ายอื่น โดยทาง Sony ได้ทำให้ผู้พัฒนาเกมผลิตเกมลงบน Playstation ได้ง่ายที่สุดเท่าที่จะทำได้ และยังได้ช่วยเหลือผู้สร้างเกมเพื่อลดเวลาการพัฒนาเกมลง ส่วนการเขียนโปรแกรมทางค่าย SCE ทั้งในญี่ปุ่นยุโรปและอเมริกา ได้ทำงานร่วมกับผู้พัฒนาเกมค่ายอื่นมากกว่า นินเทนโดและเซก้า โดยโปรแกรมของการสร้างเกม (แบบย่อ) ลง Playstation สามารถทำงานได้ดีบนพีซีเพียง 2 เครื่องเท่านั้นทำให้พัฒนาเกมลง PS1 ได้ง่ายดายมาก
และหลังจากความพยายามอย่างหนักทาง Sony ได้ค่ายเกมมาร่วมสร้างคอนโซล Playstation มากถึง 250 ค่ายทั้งในญี่ปุ่น อเมริกาและยุโรป ที่ยังได้ค่ายดังอย่าง Konami และ Namco ร่วมสร้างเกมดัง ๆ ที่เป็นตำนานในการเปิดตัวคอนโซล Playstation อย่าง Ridge Racer ด้วย นอกจากนี้ Sony ยังเข้าซื้อค่ายเกม Psygnosis ในราคา 48 ล้านเหรียญสหรัฐ โดยในภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็น SCE Liverpool ซึ่งเป็นเจ้าของผลงานดัง ๆ บน PS1 อย่างเกม Wipeout ด้วย แต่ในปัจจุบันค่ายนี้ได้ปิดตัวลงไปในปี 2012
สเปกไม่ได้แรงสุดแต่ลงตัวที่สุด
เครื่อง PS1 ไม่ได้มีสเปกที่แรงที่สุดในยุคนั้น โดยหากเทียบกับคู่แข่งที่เพิ่งแยกทางกันอย่าง Nintendo 64 ที่มีสเปกระดับ 64Bit ทำให้ PS1 จะมีสเปกด้อยกว่าเพราะ Playstation เป็นคอนโซลระดับ 32 Bit ที่ใช้ CPU R3000 ความเร็ว 33 MHz แรม 2MB และมี VRAM ที่ 1MB แต่ด้วยความเข้าถึงง่ายของผู้สร้าง และต้นทุนสื่อที่ต่ำกว่าอย่าง CD-ROM อีกทั้งชื่อชั้นของ Sony ที่แม้จะเป็นหน้าใหม่ของวงการเกม แต่ก็เป็นยักษ์ใหญ่ของวงการเครื่องใช้ไฟฟ้าอยู่แล้ว
จอยเกมเรียบง่ายแต่โดดเด่น
ความโดดเด่นอีกส่วนของ คือจอยเกมที่มีการเรียงปุ่มกดแบบเฉียงคล้ายกับ Super Famicom อาจเพราะมีการพัฒนากับปู่นินมาก่อน โดย Controller ของ Playstation1 เป็นผลงานของคุณ Teiyu Goto และมีการคิดที่แตกต่างจากคอนโซลยุคนั้นที่นิยมใช้ตัวอักษรในการกำหนดชื่อปุ่มเช่น ABXY เปลี่ยนมาเป็นรูปสัญลักษณ์ สามเหลี่ยม วงกลม กากบาท และสี่เหลี่ยมแทน โดยมีแนวคิดว่า ตัว X คือการยกเลิก หรือ O คือการตกลง ที่ทำให้คนเข้าใจได้ง่ายในประเทศญี่ปุ่น อย่างไรก็ตามโซนอื่นของโลกจะใช้แบบตรงกันข้ามแทน ส่วนปุ่ม D-Pad จะออกแบบมาคล้ายกับจอยเกมทั่วไป และมีปุ่ม LR และ L2 , R2 มาให้ใช้งานด้วย โดยหลังจากออกวางขายมาพักใหญ่มีการอัปเกรดจอยให้มีระบบสั่นในปี 1997 และแกนอนาล็อกคู่วางด้านล่างที่เป็นเอกลักษณ์ของ Playstation จนถึงทุกวันนี้
แค่เปิดตัวก็ประสบความสำเร็จเกินคาด
ทำให้ตอนที่เปิดตัวในวันที่ 3 ธันวาคม 1994 ในญี่ปุ่น และวางขายในอเมริกาในวันที่ 1 กันยายน 1995 ได้รับความสนใจพอสมควร โดยราคาขายจะอยู่ที่ 37,000 เยน หรือประมาณ 10,000 บาท (เทียบค่าเงินในปี 1994 ก็ถือว่าไม่แพงอยู่ดี) ส่วนเกมเปิดตัวคือ Ridge Racer เป็นตัวชูโรง และแม้จะออกมาชนกับอีกเจ้าตลาดอย่าง SEGA กับคอนโซล Saturn แต่ผ่านไปเพียงไม่กี่เดือน PS1 ก็ขายได้มากกว่า 1 ล้านเครื่องถือว่าประสบความสำเร็จมากมายกว่าที่ Sony คาดไว้มาก ๆ และยิ่งหลังจากวางขายในอเมริกายอดขายยิ่งติดจรวดไปไกล โดยยอดขายรวมของ Playstation นั้นมากกว่า 100 ล้านเครื่องทิ้งห่าง Nintendo 64 หลายเท่าและเหมือนเป็นการตบหน้านินเทนโดที่ไม่ยอมร่วมมือกับ Sony แบบไม่ได้ตั้งใจ
ช็อกโลกด้วยเกมในตำนาน
อย่างไรก็ตามสิ่งที่ช็อกโลกและทำให้หลายคนหันมามอง Playstation คือการลงมาสร้างเกมให้ของค่ายยักษ์ใหญ่อย่าง Square (ในตอนนั้น) ที่เปิดตัวเกมในตำนาน Final Fantasy 7 บน Playstation ถือว่าสร้างความประหลาดใจมากเพราะแต่เดิม ซีรีส์ Final Fantasy ออกบนคอนโซลนินเทนโด และก่อนหน้านี้มีการสร้างเดโมกราฟิก Final Fantasy 6 ที่สร้างเป็นภาพแบบ 3D บน Nintendo 64 มาแล้ว ทำให้การมาของ Final Fantasy 7 บน PS1 น่าประหลาดใจมากมายและถึงขั้นขึ้นหน้าหนึ่งบนปกนิตยสารเกมหลายเล่มในยุคนั้น เพราะเป็นข่าวใหญ่มาก
แน่นอนว่าเหตุผลใหญ่เพราะสื่อบน PS1 เป็น CD-ROM ที่มีความจุมากกว่าตลับหลายสิบเท่า แต่ความจริงเบื้องหลังมีอะไรมากกว่าที่คิดเพราะทาง Square มีความสัมพันธ์อันดีกับนินเทนโดมาก จนถึงขั้นทำเกม Super Mario RPG ร่วมกันมาแล้ว ทำให้ Square มีการบอกกับปู่นินว่าอยากให้ Nintendo 64 มีสื่อเป็น CD เพราะตลับเกมไม่สามารถรองรับเกม RPG ยุคใหม่ที่มีโลกกว้าง ๆ แบบ 3D ที่ต้องใช้ความจุมหาศาลมาก แต่นินเทนโดรับไม่ฟังเสียงและเดินหน้าทำตลับเกมต่อไป ทำให้ Square หันไปหาเครื่องเกมที่ใช้ CD เป็นสื่อ โดยผู้สร้าง Final Fantasy คุณ Hironobu Sakaguchi ได้ออกมาบอกว่าหลังจากได้เห็น PlayStation แล้วเขาถึงกับบอกว่าลานินเทนโดกันเลย
เคล็ดลับความสำเร็จไม่ใช่สเปกแต่เป็นความเอาใจใส่
ความจริงเครื่องเกมที่ใช้ CD เป็นสื่อมีมานานตั้งแต่ยุค 80s เช่น PC Engine CD-rom หรือ SEGA CD ก็ใช้แผ่น CD แล้วดังนั้นปัจจัยความสำเร็จของ Sony กับ Playstation จึงไม่ใช่สื่ออย่างเดียว เพราะทั้ง SEGA Saturn ก็ใช้ CD เช่นเดียวกับ คอนโซล 3DO ของ Panasonic ก็ใช้ CD และขายได้ในระดับหนึ่ง แต่ค่ายเกมหลายค่ายหันมาทำเกมลง Playstation กันล้นหลามจนเด็กในยุคนั้นเล่นกันไม่ทันเลย
เป็นเพราะทาง Sony เอาใจใส่และทำงานร่วมกับนักพัฒนาและค่ายเกมไม่ว่าค่ายใหญ่หรือเล็ก ทำให้เป็นกุญแจสำคัญของความสำเร็จของ Sony ต่างกับคู่แข่งที่ตอนนั้นเป็นเจ้าตลาดอย่างนินเทนโด ที่ไม่เห็นหัวนักพัฒนา ทำให้ไม่แปลกใจเลยที่ค่ายเกมต่าง ๆ จะหันไปสร้างเกมลง Playstation และเมินทำเกมให้ Nintendo 64 จนทำให้ PS1 กลายเป็นเบอร์ 1 ของวงการเกม และสามารถสานต่อความสำเร็จยาวนานกว่า 26 ปีจนถึง Playstation 5 ในปัจจุบัน
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส