การนอนหลับอย่างเพียงพอและมีคุณภาพเป็นการดูแลสุขภาพที่มีประสิทธิภาพ แต่ด้วยไลฟ์สไตล์ในปัจจุบันหลายคนอาจประสบปัญหาด้านการนอน เช่น นอนไม่หลับ นอนน้อย และนอนไม่พอ แต่ก็มีบางคนที่นอนพักผ่อนอย่างเพียงพอ แต่เวลาที่ตื่นขึ้น กลับรู้สึกไม่สดชื่น ง่วง มึนหัว ปวดหัว หรือไม่มีสมาธิ หากคุณกำลังเจอกับอาการเหล่านี้อยู่ เนื้อหาในบทความนี้อาจช่วยได้
6 สาเหตุที่ทำให้คุณไม่สดชื่นหลังตื่นนอน
อาการไม่สดชื่นหลังตื่นนอนอาจได้เกิดจากหลายสาเหตุ แต่สาเหตุที่ Hack for Health เตรียมมา เรียกได้ว่าพบได้บ่อยสุด ๆ
1. คุณเป็นคนเฉื่อย ๆ ไม่ค่อยเคลื่อนไหวเป็นนิสัย
ลองสังเกตดูว่าภายใน 1 วัน คุณเคลื่อนไหวมากน้อยแค่ไหน หรือคุณมีพฤติกรรมตามนี้รึเปล่า
- นั่งทำงานหรือเล่นเกมอยู่ที่โต๊ะนานหลายชั่วโมง ไม่ลุกไปเข้าห้องน้ำ หรือยืดเส้นยืดสาย
- นอนดูซีรีส์อยู่บนเตียงหรือนั่งเล่นเกมอยู่บนโซฟาตัวโปรดทีละครึ่งค่อนวัน
หากคุณมีพฤติกรรมเหล่านี้แสดงว่ากำลังอยู่ใน ภาวะเนือยนิ่ง หรือ Sedentary lifestyle ซึ่งภาวะนี้ใช้อธิบายพฤติกรรมที่ใครคนใดคนหนึ่งอยู่กับที่และไม่ค่อยเคลื่อนไหวเป็นเวลานาน ภาวะนี้ส่งผลให้ระบบการเผาผลาญของร่างกายทำงานน้อย และการสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงสมองก็น้อยลงกว่าที่ควรจะเป็น ทำให้คุณรู้สึกอ่อนเพลีย ไม่สดชื่น ไม่กระปรี้กระเปร่า และไม่มีเรี่ยวแรง ในระยะยาวยังทำให้คุณอ้วนง่ายและเสี่ยงโรคเรื้อรังได้มากขึ้นด้วย
ภาวะนี้ไม่ได้เกิดเพียงชั่วครั้งชั่วคราว หากคุณได้ก้าวเข้ามาอยู่ในภาวะนี้ระบบเผาผลาญ อัตราการเต้นของหัวใจ และระดับความดันโลหิตจะเปลี่ยนไปในทางที่แย่ลงมีละเล็กน้อย คุณเผชิญกับความรู้สึกไม่สดชื่นได้ตลอดทั้งวันเลยทีเดียว ไม่ใช่แค่ตอนตื่นนอน
2. ความเหนื่อยล้าสะสม
การนอนหลับเป็นรีเซตร่างกายจากความเหนื่อยล้าที่คุณได้รับมาทั้งวัน แต่บางครั้งความเหนื่อยล้าที่สะสมอาจไม่สามารถหายวับไปได้ภายในไม่กี่คืน อย่างคนที่ทำงานหนัก ใช้สมองทั้งวัน ใช้แรงทั้งวัน หรือคนที่เจ็บป่วย อย่างเป็นหวัด เป็นออฟฟิศซินโดรม มีอาการปวดเรื้อรัง หรือแม้แต่โรคเรื้อรัง สิ่งเหล่านี้สามารถทำให้ร่างกายเกิดความเหนื่อยล้าสะสมได้
วิธีจัดการเริ่มต้นจากการสำรวจตัวเองเพื่อหาต้นตอของความเหนื่อยล้า หากมาจากงานคุณอาจต้องหาเวลาพักผ่อนให้มากขึ้นหรือให้ความสำคัญกับ Work-Life Balance หรือถ้ามาจากการเจ็บป่วย ควรไปพบแพทย์เพื่อวินิจฉัย และรับการรักษาที่เหมาะสม เพราะการนอนที่ไม่มีคุณภาพส่งผลให้สุขภาพของคุณแย่ลงไปอีก นอกจากนี้ การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์และสารอาหารครบถ้วนอาจช่วยให้ร่างกายคุณฟื้นฟูจากความเหนื่อยล้าได้ดีขึ้น
3. ความเครียดและโรคซึมเศร้า
อารมณ์ด้านลบเป็นตัวการสำคัญที่ลดคุณภาพการนอนจนทำให้คุณรู้สึกไม่สดชื่นหลังตื่นนอนได้ โดยอารมณ์หรือความคิดที่กวนใจคุณสามารถทำให้คุณนอนไม่หลับ นอนหลับยาก หลับไม่สนิท ฝันร้าย สะดุ้งตื่นกลางดึก หรือแม้แต่ทำให้ร่างกายของคุณกระตุกในช่วงกลางดึกโดยที่คุณไม่รู้ตัว ซึ่งสิ่งเหล่านี้ทำให้ร่างกายและสมองไม่สามารถพักผ่อนได้อย่างเต็มที่ จึงไม่แปลกเลยที่ถ้าช่วงไหนคุณเครียดหรือคิดมากกับอะไรบางอย่าง แล้วจะรู้สึกอ่อนเพลียหลังตื่นนอน
สำหรับความเครียด คิดมาก ความกังวล หรือความเศร้าที่ไม่ได้เกิดจากโรค Hack for Health แนะนำว่าให้ลองหากิจกรรมเบา ๆ ทำก่อนนอนเพื่อให้สมองผ่อนคลาย เช่น ฟังพอดแคสต์ที่มีเนื้อหาผ่อนคลาย ฟังได้เพลิน ๆ เปิดเพลงคลอระหว่างนอนหลับ อ่านหนังสือ หรือเปลี่ยนกลิ่นภายในห้องด้วยเทียนหอมหรือสเปรย์ปรับอากาศเพื่อให้สมองปลอดโปร่งมากขึ้น
ส่วนคนที่เกิดภาวะทางอารมณ์จากโรคที่ไม่สามารถควบคุมได้ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อวินิจฉัยและรับการรักษาอย่างเหมาะสม เพราะโรคทางอารมณ์ส่วนใหญ่มักใช้เวลาในการรักษานาน แต่การเข้าไปพูดคุยกับผู้เชี่ยวชาญแต่เนิ่น ๆ อาจช่วยให้การรักษาง่ายขึ้น
4. การนอนของคุณถูกรบกวนโดยสภาพแวดล้อม
สภาพแวดล้อมในการนั้นส่งผลอย่างยิ่งต่อคุณภาพการนอน สภาพแวดล้อมในห้องนอนหรือระหว่างที่คุณนอนหลับที่ไม่ดีส่งผลต่อการนอนหลับได้ตั้งแต่การผล็อยหลับไปจนถึงระหว่างนอนหลับที่คุณไม่รู้ตัวด้วย หากคุณตื่นมาแล้วไม่สดชื่นอยู่บ่อย ๆ ลองมองไปรอบ ๆ ห้องนอนของคุณในช่วงก่อนนอนดูว่ามีสภาพแวดล้อมต่อไปนี้รึเปล่า
- เสียงรบกวน ไม่ว่าจะเสียงรถบนถนน เสียงเปิดทีวีของห้องข้าง ๆ เสียงกรนหรือเสียงกัดฟันของคนร่วมห้อง รวมถึงเสียงเพลงหรือพอดแคสต์ที่ดังเกินไป ซึ่งถูกเปิดไว้ระหว่างนอนหลับ
- แสง ห้องของคุณมืดหรือสลัวเพียงพอต่อการนอนหลับรึเปล่า ม่านที่ใช้อยู่สามารถกันแสงจากภายนอกได้เพียงพอไหม
- อุณหภูมิ อากาศภายในห้องที่เย็นเกินไป ร้อนเกินไป หรือชื้นเกินไปสามารถทำให้คุณรู้สึกไม่สบายตัว นอนหลับได้ยาก หรือต้องควานหาผ้าห่มกลางดึกเพราะหนาวเกินไป หรือต้องดึงผ้าห่มออก เพราะร้อนรึเปล่า
- ความสะอาด คุณซักปลอกหมอน ผ้าห่ม และผ้าปูครั้งสุดท้ายเมื่อไหร่ เครื่องนอนเป็นของใช้ที่มีฝุ่นและเชื้อโรคสะสมได้ง่าย ซึ่งฝุ่นและเชื้อโรคอาจกระตุ้นให้คุณเกิดอาการภูมิแพ้ คันตามใบหน้าหรือผิวหนัง ทำให้ไม่สบายตัวได้
ปัจจัยด้านสภาพแวดล้อมเหล่านี้สำคัญกับการนอนกว่าที่คุณคิด แม้คุณจะหลับใหลอยู่ในห้วงนิทรา แต่ร่างกายของคุณยังคงกระสับกระส่ายไปมาเพื่อหาตำแหน่งและสภาพแวดล้อมในการนอนที่สบายที่สุดอยู่เสมอ
5. คุณกำลังเผชิญอยู่กับโรคเกี่ยวกับการนอนหลับ
นอกจากปัจจัยด้านไลฟ์สไตล์และสภาพแวดล้อมแล้ว ความรู้สึกไม่สดชื่นหลังตื่นนอนของบางคนอาจมาจากโรคการนอนหลับต่อไปนี้
- โรคนอนไม่หลับหรืออาการนอนหลับที่ต่อเนื่องกันเป็นเวลานาน
- โรคลมหลับ (Nacolepsy) หรือโรคที่ทำให้เกิดอาการง่วงนอนตลอดทั้งวัน
- กลุ่มอาการขาอยู่ไม่สุข (Restless leg syndrome) และโรคขากระตุกขณะนอนหลับ (PLMD) ซึ่งทั้ง 2 อย่างนี้ส่งผลให้ขาคุณกระตุกหรือเคลื่อนไหวในระหว่างหลับจนส่งผลต่อการนอน
- ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ (Sleep apnea) ปัญหาสุขภาพที่เกิดจากการที่หลอดลมถูกปิดไปชั่วขณะระหว่างนอนหลับ ส่งผลให้ออกซิเจนไปเลี้ยงสมองได้น้อย ภาวะนี้ควรได้รับการรักษา เพราะอาจส่งผลให้เกิดโรคเรื้อรังในอนาคตได้
6. คุณไม่ค่อยดื่มน้ำ
อ่านมาถึงตรงนี้ คุณอาจสงสัยว่าที่อ่านมาทั้งหมดนี้เป็นข้อมูลจริงรึเปล่า การไม่ดื่มน้ำไปเกี่ยวอะไรกับการนอน Hack for Health ขอเริ่มจากข้อมูลที่คุณน่าจะรู้อยู่แล้วว่าร่างกายมนุษย์มีน้ำหรือของเหลวประกอบเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งของเหลวในร่างกายจะถูกแบ่งสันปันส่วนอย่างเหมาะสมเพื่อนำไปหล่อเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
หนึ่งในนั้น คือ เลือด เลือดเป็นของเหลวที่คอยนำเอาสารอาหารและ ‘ออกซิเจน’ ไปหล่อเลี้ยงเซลล์ทั่วร่างกาย ดังนั้น หากคุณดื่มน้ำน้อย เลือดเกิดความข้นหนืด และไหลเวียนได้ยาก เซลล์สมองก็ได้รับออกซิเจนและสารอาหารจำเป็นน้อยกว่าที่ควรเป็น ซึ่งการที่สมองได้รับออกซิเจนน้อยจะส่งผลให้คุณรู้สึกมึน ๆ เบลอ ๆ และไม่สดชื่น
การดื่มน้ำน้อยเกินไปจึงทำให้คุณรู้สึกไม่สดชื่นหลังจากตื่นนอนได้ แน่นอนว่าวิธีที่จะแก้ไขปัญหานี้ คือ การดื่มน้ำในปริมาณที่เหมาะสม โดยปริมาณเฉลี่ยของน้ำที่คนวัยผู้ใหญ่ควรได้รับอยู่ที่ 2–3 ลิตร/วัน
และนี่คือ 6 สาเหตุที่ทำให้คุณรู้สึกไม่สดชื่น อ่อนเพลีย และไม่ค่อยโฟกัสหลังตื่น นอกจากสาเหตุที่ Hack for Health ได้เอามาเล่าแล้ว อาจมีสาเหตุอื่นที่ทำให้เกิดปัญหานี้ได้เหมือนกัน หากคุณลองเช็กตัวเองแล้วไม่ตรงกับสาเหตุที่ได้บอกไป แนะนำว่าไปพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงจะดีที่สุด
ที่มา: CNN, Sleep Foundation, CDC
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส