ช่วงหลายวันมานี้อากาศที่เคยร้อนจัดของบ้านเราเย็นลงแบบกระทันหันจนหลายคนแปลกใจ (และดีใจ) ไปตาม ๆ กัน ซึ่งตอนแรกแม้กรมอุตุฯ จะออกมารายงานว่าอากาศจะเย็นลง 2 – 4 องศาแต่หลายคนก็ยังไม่แน่ใจนักเพราะนึกไม่ออกว่าอุณหภูมิที่ร้อนอบอ้าวช่วงปลายมีนาคมถึงเมษายนจะเย็นลงได้อย่างไร แต่แล้วอุณหภูมิก็เริ่มเปลี่ยนแปลง มีลมพัดแรง บางพื้นที่ก็มีฝนตก ปรากฏการณ์อากาศหนาวในหน้าร้อนที่เกิดขึ้นนี้ทำให้มีผู้เชี่ยวชาญกล่าวว่าเกิดจาก ‘Polar Vortex’ หรือ ‘กระแสลมวนขั้วโลก’ แม้ว่าทางกรมอุตุฯ จะออกมาชี้แจงว่า Polar Vortex ไม่ใช่สาเหตุที่ทำให้อุณหภูมิในประเทศไทยลดต่ำลง แต่เชื่อว่าต้องมีหลายคนสนใจปรากฏการณ์นี้และอยากรู้จักกับกระแสลมวนขั้วโลกมากขึ้นแน่นอน
Polar Vortex คืออะไร?
Polar Vortex คือ กลุ่มความกดอากาศต่ำและมวลอากาศเย็นขนาดใหญ่ที่เคลื่อนที่อยู่บริเวณขั้วโลก กำลังของมันจะอ่อนลงในฤดูร้อนและแข็งแกร่งขึ้นในฤดูหนาว โดยชื่อ Vortex มาจากลักษณะการเคลื่อนที่แบบหมุนทวนเข็มนาฬิกา ทำให้บริเวณที่อยู่ใกล้ขั้วโลกมีอากาศหนาวเย็น นอกจากนี้ Polar Vortex ยังเปรียบเป็นกำแพงลมธรรมชาติที่กักเก็บลมเย็นให้อยู่เฉพาะบริเวณขั้วโลก อย่างไรก็ตามหากมีปัจจัยภายนอก เช่น การเปลี่ยนทิศทางของลมหรือกระแสน้ำอุ่นจากมหาสมุทร ก็อาจทำให้กระแสลมวนขั้วโลกนี้แตกแขนงจนลมเย็นพัดพาไปยังบริเวณอื่น ๆ ซึ่งแม้จะเป็นปรากฏการณ์ชั่วคราวแต่ก็ส่งผลให้พื้นที่เหล่านั้นอุณหภูมิลดต่ำลงแบบกะทันหันได้
ผลกระทบจาก Polar Vortex
บางคนอาจคิดว่า Polar Vortex ทำให้อากาศหนาวเย็นและจะเป็นเรื่องดี แต่จริง ๆ ปรากฎการณ์นี้ส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตมากกว่าที่คิด อย่างเหตุการณ์สภาพอากาศแปรปรวนครั้งใหญ่ในประเทศอเมริกาปี 2014 ที่มิชิแกน อิลลินอยส์ และเนบราสกา ที่อุณหภูมิติดลบถึง -37 องศาเซลเซียส จนทำให้น้ำตกไนแอการาซึ่งเป็นน้ำตกที่ใหญ่ที่สุดในโลกจับตัวเป็นน้ำแข็ง
ส่วนในปี 2019 หลายพื้นที่ในอเมริกาได้รับผลกระทบจาก Polar Vortex อีกครั้งจนหลายพื้นที่อุณหภูมิติดลบมากกว่า -20 องศา แม้แต่เมืองชิคาโกยังหนาวยิ่งกว่าขั้วโลกใต้จนทางการต้องออกมาประกาศงดทำกิจกรรมกลางแจ้งและงดออกจากอาคารกันเลยทีเดียว
ขณะที่ฝั่งยุโรปเอง Polar Vortex ก็ส่งผลกระทบหลายโดยเฉพาะการทำให้เกิดพายุหิมะจนบางครั้งไม่สามารถนำเครื่องบินขึ้นได้ นอกจากนี้อากาศที่แปรปรวนและเปลี่ยนแปลงอย่างฉับพลันยังส่งผลกระทบต่อการปรับตัวของสัตว์ต่าง ๆ อีกด้วย
อากาศหนาวหน้าร้อนในประเทศไทยเกิดจาก Polar Vortex หรือไม่?
ล่าสุดทางกรมอุตุนิยมวิทยาได้ออกมาชี้แจงว่า การที่อุณหภูมิในประเทศไทยลดต่ำลงแบบฉับพลันนั้นไม่ได้เกิดจากกระแสลมวนขั้วโลกหรือ Polar Vortex แต่เกิดจากอิทธิพลของความกดอากาศสูงหรือมวลอากาศเย็นกำลังแรงจากประเทศจีนที่แผ่ปกคลุมประเทศไทยตอนบน เป็นที่มาของอากาศแปรปรวน มีฝนฟ้าคะนองเกิดขึ้นในระยะแรกจากนั้นอุณหภูมิจะเริ่มลดลงและมีลมพัดแรงตามมา ทำให้เกิดอากาศหนาววูบวาบ หนาวแบบฉับพลัน แถมยังเกิดขึ้นท่ามกลางหน้าร้อนที่ร้อนจัดของไทยด้วย ซึ่งนี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่ประเทศไทยเกิดปรากฏการณ์หนาววูบวาบช่วงหน้าร้อน เพราะในเดือนมีนาคม 2016 ก็เคยมีอากาศหนาวเย็นเป็นช่วงสั้น ๆ ในฤดูร้อนเช่นกัน
สำหรับปรากฏการณ์ Polar Vortex นั้นไม่มีผลกระทบมาถึงประเทศไทยซึ่งเป็นประเทศเขตร้อน เพราะกระแสลมวนขั้วโลกจะไหลเวียนจากตะวันออกไปตะวันตก ซึ่งมีเทือกเขาสูงอย่างเทือกเขาหิมาลัยขวางกั้นอยู่ กระแสลมวนจึงเปลี่ยนทิศทางไป อิทธิพลความหนาวเย็นจากขั้วโลกจึงส่งผลกระทบต่ออุณหภูมิในประเทศไทยได้ยาก และแน่นอนว่าอุณหภูมิที่ลดต่ำลงแบบกระทันหันในช่วงนี้ก็ไม่ได้เกิดจาก Polar Vortex
แม้ว่าสาเหตุของอากาศหนาวในช่วงหน้าร้อนของประเทศไทยจะไม่ได้เกิดจากปรากฏการณ์ Polar Vortex หรือกระแสลมวนขั้วโลก แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าอากาศแปรปรวนในครั้งนี้ทำให้ชื่อของ Polar Vortex กลายเป็นที่รู้จักและกลายเป็นที่สนใจของคนไทยในวงกว้างไปแล้ว
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส