งานวิจัยใหม่พบว่าสมองของผู้ชายจะหดตัวเร็วกว่าผู้หญิงเมื่ออยู่ในวัยเดียวกัน แต่โรคอัลไซเมอร์กลับยังคงส่งผลกระทบต่อผู้หญิงมากกว่า ซึ่งงานวิจัยนี้มีเป้าหมายเพื่อหาว่าความแตกต่างระหว่างเพศมีผลต่อกระบวนการเสื่อมของสมองตามวัยในคนที่มีสุขภาพดีหรือไม่

โรคอัลไซเมอร์พบในผู้หญิงเกือบสองเท่า

องค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุว่า ในปี 2021 ทั่วโลกมีผู้ป่วยอัลไซเมอร์ หรือภาวะสมองเสื่อม 57 ล้านคน และมีผู้ป่วยใหม่เกือบ 10 ล้านคนทุกปี แต่ถึงอย่างนั้นเพศกลับส่งผลกับอาการป่วยอย่างมีนัยสำคัญ เพราะโรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease หรือ AD) พบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชายเกือบสองเท่า เมื่ออายุ 45 ปี ผู้หญิงมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคนี้ 1 ใน 5 เทียบกับผู้ชายที่มีความเสี่ยงคือ 1 ใน 10

ย้อนกลับไปหลายปีที่ผ่านมา นักวิทยาศาสตร์ต่างงุนงงกับความแตกต่างนี้ แต่การศึกษาใหม่ที่ตีพิมพ์ในวารสาร PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) ชี้ว่าอาจไม่เป็นเช่นนั้น 

จากการวิเคราะห์ภาพสแกนสมองกว่า 12,000 ภาพ จากผู้คนที่มีสุขภาพดีเกือบ 5,000 คน (อายุ 17-95 ปี) นักวิจัยพบว่า เมื่อเวลาผ่านไปสมองของผู้ชายมีการเสื่อมถอยที่เร็วกว่าในหลายส่วน โดยเฉพาะในส่วนที่เกี่ยวข้องกับความจำ การเคลื่อนไหว และการประมวลผลทางสายตา

ตัวอย่างเช่น “โพสต์เซ็นทรัล คอร์เทกซ์” (Postcentral cortex) ซึ่งเป็นส่วนของสมองที่ทำหน้าที่ประมวลผลความรู้สึกต่าง ๆ เช่น การสัมผัส ความเจ็บปวด และการรับรู้ตำแหน่งของร่างกาย พบว่าหดตัว 2.0% ต่อปีในผู้ชาย ซึ่งมากกว่า 2 เท่าในผู้หญิงที่เสื่อมในอัตรา 1.2% ต่อปี

ในทางกลับกัน ผู้หญิงแม้จะมีการขยายตัวของโพรงสมองที่เต็มไปด้วยของเหลว (Ventricles) ซึ่งเป็นสัญญาณของความชรา แต่โดยรวมแล้วมีการสูญเสียโครงสร้างของสมองน้อยกว่า

นอกจากนี้ ผู้ชายยังมีเปลือกสมองชั้นนอก (Cortex) บางลงตามอายุมากกว่า โดยเฉพาะในส่วน “พาราฮิปโปแคมปัส” (Parahippocampal) และ “ฟูซิฟอร์ม” (​​Fusiform) พวกเขายังมี การเสื่อมลงของโครงสร้างใต้เปลือกสมอง (Subcortical structures) ที่เด่นชัดกว่า อย่าง พูตาเมน (Putamen) ที่ใช้ควบคุมกล้ามเนื้อ และคอเดต (Caudate) ที่มีบทบาทสำคัญในการเรียนรู้ และ ความทรงจำ

ผลการศึกษานี้จึงชี้ว่า ความแตกต่างทางเพศในการเสื่อมถอยของสมองตามอายุ “ไม่น่าจะ” เป็นสาเหตุที่ทำให้ผู้หญิงถูกวินิจฉัยว่าเป็นอัลไซเมอร์สูงกว่าผู้ชาย

ผู้หญิงมักจะมีอายุยืนยาวกว่าผู้ชาย

นักวิทยาศาสตร์ได้ชี้ให้เห็นมานานแล้วว่าปัญหานี้เกิดจากหลายปัจจัยที่ซับซ้อน ไม่ว่าจะเป็นการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนหลังวัยหมดประจำเดือน, ความแตกต่างของระบบภูมิคุ้มกันและหลอดเลือด, ปัจจัยเสี่ยงทางพันธุกรรม เช่น ยีน APOE ε4 และเหตุผลง่าย ๆ ที่ว่าผู้หญิงมีอายุยืนกว่าผู้ชาย

ในปี 2021 อายุขัยเฉลี่ยของผู้หญิงคือ 73.8 ปี เทียบกับ 68.4 ปีของผู้ชาย นั่นทำให้ผู้หญิงจำนวนมากขึ้นมีชีวิตอยู่ถึงช่วงอายุที่ความเสี่ยงอัลไซเมอร์สูงที่สุด (มักพบในคนอายุเกิน 65 ปี)

ผลวิจัยนี้จึงชี้ชัดว่าเราอาจกำลังมองหาคำตอบผิดที่มาตลอด เพราะสาเหตุที่แท้จริงที่ผู้หญิงป่วยเป็นอัลไซเมอร์มากกว่า ไม่ได้อยู่ที่ ‘สมองที่หดตัว’ แต่อยู่ที่ความซับซ้อนทางชีววิทยา, ฮอร์โมน และการที่ผู้หญิงมีอายุยืนยาวกว่า ซึ่งเป็นโจทย์ใหญ่ที่วงการแพทย์ต้องเร่งไขความลับนี้ต่อไป