สิ่งหนึ่งที่เหล่านักท่องเที่ยวและนักเดินทางต่างกังวลเมื่อต้องเตรียมพร้อมขึ้นบิน คือ หนังสือเดินทาง หรือ พาสปอร์ต (Passport) เพราะหากเกิดการชำรุดเสียหาย อาจถูกปฏิเสธการเช็กอินจากสายการบิน หรือถูกเจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมือง (ตม.) ทั้งต้นทางและปลายทางปฏิเสธการเข้า-ออกประเทศ ทำให้ทริปที่เตรียมมาล่มอย่างน่าเสียดาย
คอนเทนต์นี้จะมาช่วยคลายความกังวล พร้อมให้คุณได้เตรียมเช็กสภาพพาสปอร์ตไปพร้อม ๆ กันเลยว่า ลักษณะแบบไหนที่เรียกว่า “ชำรุดจนต้องทำใหม่”
ตามระเบียบกระทรวงการต่างประเทศ ว่าด้วยการออกหนังสือเดินทาง พ.ศ. 2564 ได้มีการกล่าวถึงกรณีที่หนังสือเดินทางไม่สามารถใช้การได้ ในการพิจารณาออกเอกสารเดินทางอื่นแทน ประเด็นจึงอยู่ที่ว่าแล้วแบบไหนที่เรียกว่า “เสียหายจนใช้การไม่ได้” ระเบียบกระทรวงการต่างประเทศไม่ได้ระบุจำแนกเจาะจงว่าแบบใดที่ถือว่าเข้าข่าย ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับการตีความและดุลยพินิจของเจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมือง
แม้จะไม่ได้ระบุเป็นการเฉพาะ แต่ก็มีหลักการที่ถูกกำหนดเป็นสากลอยู่เช่นกัน ในกรณีที่หนังสือเดินทางชำรุด โดยในบทความนี้จะเป็นการตีความจากความเสียหายของข้อมูลสำคัญที่ปรากฏอยู่บนหนังสือเดินทาง และส่วนประกอบทางอิเล็กทรอนิกส์ เมื่อเสียหายจากกรณีใด ๆ ที่อาจจะทำให้ไม่สามารถยืนยันตัวตนของบุคคลได้ ดังนี้
1. ความเสียหายทางกายภาพของเล่ม (กรณีเสียหายหนัก)
- ปกหน้า-หลัง หรือกระดาษด้านในฉีกขาด มีรอยฉีกขาดอย่างชัดเจน, แยกออกจากสันเล่ม หรือมีหน้าใดหน้าหนึ่งในเล่มหายไป
- เปียกน้ำหรือเสียหายจากความชื้น มีรอยเปียกน้ำจนกระดาษบวม, ยับย่น หรือมีรอยชื้นอย่างเห็นได้ชัด (เสี่ยงต่อชิป E-Passport เสียหาย)
- มีรอยเจาะรู หรือร่องรอยการดัดแปลง เช่น รอยตัด, รอยงัดแงะ หรือมีรอยเจาะที่ไม่ใช่ของเจ้าหน้าที่
2. ความเสียหายต่อข้อมูลสำคัญ (กรณีตรวจสอบไม่ได้)
- รูปภาพ หรือข้อมูลส่วนตัวเลือนราง มีลักษณะของรอยขีดข่วน, หมึกเปื้อน, หมึกซึม หรือสารเคมีหกใส่จนบดบังข้อมูลสำคัญ (เช่น ชื่อ, เลขพาสปอร์ต เป็นต้น)
- แผ่นเคลือบ (Laminate) บริเวณรูปถ่ายหลุดลอก เป็นจุดที่ ตม. จะเข้มงวดเป็นพิเศษ เพราะเป็นจุดเสี่ยงต่อการปลอมแปลงข้อมูล
นอกจากนี้ยังมีการกระทำที่ไม่ได้รับอนุญาตในเล่ม ซึ่งกรณีนี้ถือเป็นการทำลายเอกสารราชการ ที่ไม่สามารถทำได้และไม่ควรทำ และต้องระมัดระวังอย่างยิ่ง ได้แก่การกระทำดังต่อไปนี้
- ไม่ควรขีดเขียน วาดรูป หรือลงลายมือชื่อที่ไม่ใช่ลายเซ็นจริง การใช้ปากกาขีดเขียนใด ๆ ลงในเล่มถือว่าผิดระเบียบอย่างร้ายแรง (ยกเว้นการประทับที่เกิดจากเจ้าหน้าที่)
- ไม่ควรติดสติกเกอร์ หรือแปะวัสดุตกแต่งปกเล่ม อาจส่งผลกระทบต่อการสแกน และการตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลในระบบ
หากพาสปอร์ตมีลักษณะใดลักษณะหนึ่งที่เข้าข่ายชำรุด ควรรีบติดต่อกรมการกงสุล กระทรวงการต่างประเทศ หรือสำนักงานหนังสือเดินทางชั่วคราว เพื่อยื่นคำร้องขอทำเล่มใหม่ทันที และต้องนำเล่มเดิมที่ชำรุดไปแสดงต่อเจ้าหน้าที่เพื่อยกเลิกตามระเบียบ
โดยสามารถเดินทางไปทำได้ที่สถานที่ให้บริการหนังสือเดินทางที่กำหนด ซึ่งสามารถเช็กได้ที่ : กรมการกงสุล กระทรวงการระหว่างประเทศ