การพุ่งเข้ากัดเหยื่อของงูอย่างรวดเร็ว เป็นวิธีการอันยอดเยี่ยมในการพ่นพิษเข้าสู่ร่างกายของเหยื่อ ซึ่งอวัยวะที่ช่วยให้งูสามารถฉีดพิษเข้าในร่างเหยื่อได้ก็คือ ‘เขี้ยวงู’ นั่นเอง
พิษของงูนั้นมีผลหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นพิษที่ทำให้เจ็บปวดรุนแรง พิการ ชา หรือแม้แต่ทำให้เหยื่อเสียชีวิต แต่คำถามคือ อะไรมาก่อนกัน? เขี้ยวพิษ หรือ พิษของงู ?
เขี้ยวของงูถูกวิวัฒนาการให้เป็นอวัยวะพิเศษสำหรับฉีดยาพิษใส่เหยื่อหรือศัตรู ซึ่งเป็นหนึ่งในความพิเศษที่ทำให้งูแตกต่างไปจากสัตว์มีเขี้ยวชนิดอื่น ๆ เช่น แมว หรือหมาป่า ที่เขี้ยวมีหน้าที่ในการแทงเข้าไปในเนื้อ และฉีกเนื้อออกจากกัน
เขี้ยวงูจะมีร่องบริเวณด้านข้างหรืออาจมีรูภายในเขี้ยวซึ่งช่วยในการพ่นพิษ
พิษงู (Venom) เกิดก่อน เขี้ยวพิษ (Venom fangs)!
อเลซซานโดร พอลซี (Alessandro Palsi) นักวิจัยจากวิทยาลัยวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมศาสตร์แห่งมหาวิทยาลัยฟลินเดอร์ส (Flinders University) ในประเทศออสเตรเลียได้ตีพิมพ์ผลงานวิจัยล่าสุดของพวกเขาเกี่ยวกับเขี้ยวงูในวารสาร Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences ในเดือนสิงหาคม 2021 ซึ่งเกี่ยวกับการวิวัฒนาการของเขี้ยวพิษของงู
งานวิจัยระบุว่า เขี้ยวพิษถูกพัฒนาขึ้นมาครั้งแรกบริเวณ ‘ร่อง (Grooves)’ ที่ฐานของฟันงู ที่มีชื่อว่า Plicidentine (พลิซิเดนทีน) เป็นร่องที่มีรอยย่น ที่ช่วยให้ขากรรไกรมีพื้นที่ผิวสำหรับยึดเกาะเขี้ยวได้มากขึ้น
นักวิจัยได้ทำการเอกซเรย์เขี้ยวงูจำนวน 19 สปีชีส์ รวมถึงกิ้งก่าอีก 3 สายพันธุ์ด้วยเทคโนโลยี 3D microCT โดยพวกเขาพบว่า ไม่ว่าจะเป็นสปีชีส์ใด ทั้งที่มีพิษและไม่มีพิษ รวมถึงทั้งที่มีเขี้ยวและไม่มีเขี้ยว ต่างก็มีร่องดังกล่าวทั้งสิ้น
ผลการวิจัยทำให้ทราบว่า ร่องเหล่านี้เป็นการวิวัฒนาการมาจากบรรพบุรุษของงูที่ไม่มีพิษในอดีต ซึ่งงูที่มีพิษในปัจจุบันได้พัฒนาร่องดังกล่าวให้เป็นระบบที่สามารถพ่นพิษเข้าสู่เหยื่อได้ในที่สุด
ในงูที่วิวัฒนาการก้าวหน้า เช่น งูพิษ และงูเห่า ร่องนั้นลึกจนถึงจุดที่ขอบมาบรรจบกัน เป็นโครงสร้างคล้ายท่อกลวงคล้ายเข็มฉีดยา
อเลซซานโดร พอลซี (Alessandro Palsi) นักวิจัยจากวิทยาลัยวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมศาสตร์แห่งมหาวิทยาลัยฟลินเดอร์ส (Flinders University)
พอลซีเผยว่า ร่องนี้เป็นการคัดเลือกจากธรรมชาติเป็นเวลาหลายล้านปีจนวิวัฒนาการมาเป็นเขี้ยวลักษณะเข็มฉีดยาขนาดใหญ่ที่มีประสิทธิภาพสูง
แล้วอะไรมาก่อนกัน?
เชื่อว่าพิษงูในรูปแบบที่ไม่รุนแรงนั้นปรากฎขึ้นก่อนในบรรพบุรุษร่วมกันของงูและกิ้งก่า ต่อมาเขี้ยวพิษจึงถูกพัฒนาขึ้นมาหลังจากที่พิษงูเกิดขึ้นมาแล้ว ดังนั้นการมีอยู่ของพิษจึงเป็นปัจจัยสำคัญเบื้องต้นในการวิวัฒนาการมาเป็นเขี้ยวพิษของงู
อ้างอิง: LiveScience
พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส