น่าจะเป็นกันทุกคนนะครับอาการนี้ ในขณะที่เราทำนู่นทำนี่อยู่ในระหว่างวัน โดยที่ไม่ได้รู้สึกปวดปัสสาวะแต่อย่างใด แต่เมื่อใดที่มีความจำเป็นต้องโดนน้ำ อาจจะแปรงฟัน ล้างรถ ล้างจาน ซักผ้า ล้างเท้า พลันจะต้องรู้สึกปวดปัสสาวะขึ้นมาทันที เรื่องนี้มีคำอธิบายได้ 2 แนวทาง ทั้งทางชีววิทยา และทางจิตวิทยา

ในทางชีววิทยา อธิบายว่านี่คืออาการ Cold diuresis : ยังไม่มีการบัญญัติชื่อของอาการนี้เป็นภาษาไทย แต่เป็นปฏิกิริยาตอบสนองของร่างกายเช่นเดียวกับตอนที่เราอยู่ในสภาพอากาศหนาวเย็นแล้วปวดฉี่บ่อย กรณีนี้เมื่ออวัยวะส่วนใดส่วนหนึ่งของเราไปสัมผัสกับน้ำที่มีความเย็น อุณหภูมิบนผิวหนังส่วนนั้นจะลดลง ส่งผลต่อเนื่องไปถึงเส้นเลือดให้เกิดการหดตัวเพื่อรักษาอุณหภูมิภายในร่างกายไว้ เมื่อเส้นเลือดหดตัวลงแต่ปริมาณเลือดเท่าเดิมก็จะทำให้ความดันเลือดเพิ่มสูงขึ้น พอถึงขั้นตอนนี้ ไตก็จะดึงของเหลวส่วนเกินออกจากกระแสเลือดเพื่อปรับสมดุลของปริมาณเลือดในร่างกายเรา แล้วก็ส่งของเหลวส่วนเกินนั้นไปยังกระเพาะปัสสาวะ พอมีของเหลวในกระเพาะปัสสาวะมากขึ้น ก็เป็นสาเหตุหลักที่เรารู้สึกปวดปัสสาวะ และการปล่อยของเหลวออกจากร่างกายก็เป็นหนึ่งในกระบวนการควบคุมอุณหภูมิของร่างกายด้วยนั่นเอง นี่จึงเป็นเหตุผลที่อธิบายได้ชัดเจนว่าทำไมที่เรานอนแช่น้ำในอ่าง หรือว่ายน้ำในสระแล้วเราถึงปวดฉี่ ไม่ต้องสงสัยเลยว่าในสระว่ายน้ำนั้นจะมีฉี่ปะปนอยู่มากขนาดไหน

ในทางจิตวิทยา วิเคราะห์ว่านี่คืออาการตอบสนองทางจิตจากภาวะที่คุ้นเคย Learnt psychological response : เมื่อเราอยู่ในสภาพแวดล้อมที่คล้าย ๆ กับการเข้าห้องน้ำ จิตก็จะรู้สึกว่าเราอยู่ในสภาวะที่คุ้นเคยก็เกิดการตอบสนองด้วยการส่งผลต่อร่างกายอีกที ยกตัวอย่างกรณีนี้กับหลาย ๆ คนที่แค่ได้ยินเสียงน้ำไหล ก็รู้สึกปวดปัสสาวะแล้ว

นักจิตวิทยา อธิบายปรากฏการณ์นี้ว่ามาจาก สภาพจิตของคนเรามีอิทธิพลมากพอที่จะให้แต่ละคนได้แสดงอาการต่าง ๆ ออกมาตามความเชื่อนั้น ๆ สมมติว่า คุณอยู่ในงานปาร์ตี้ แล้วคุณมีความรู้สึกไม่ค่อยสบายใจ แล้วคิดว่าถ้าดื่มไวน์สักแก้วแล้วจะได้รู้สึกผ่อนคลาย สบายใจมากขึ้น พอดื่มไปแล้วคุณก็รู้สึกว่าคุณผ่อนคลายมากขึ้น เริ่มมีปฏิสัมพันธ์กับคนรอบข้างมากขึ้น ที่จริงแล้วไวน์ไม่ได้ทำให้คุณเป็นคนเปิดกว้างมากขึ้นหรอก แต่สมองคุณเชื่ออย่างนั้นไปแล้ว

Mental Floss นิตยสารออนไลน์ชื่อดังของสหรัฐฯ ออกมาแย้งทฤษฎีนี้ว่า หาจุดเชื่อมโยงระหว่างการได้ยินเสียงน้ำไหลกับความรู้สึกปวดฉี่ไม่ได้ แต่ถ้าเป็นเรื่องการจุ่มมือในน้ำแล้วรู้สึกปวดฉี่น่ะมีเหตุผลอธิบายได้ชัดเจนว่า สมองเราจะรู้สึกคุ้นเคยกับภาวะ Cold diuresis หรือ immersion diuresis เมื่อร่างกายได้แช่อยู่ในน้ำแล้วมีผลต่ออุณหภูมิและความดันในร่างกาย แล้วกระเพาะปัสสาวะก็จะเริ่มผ่อนคลาย ทำให้เรารู้สึกปวดฉี่

เรื่องการจุ่มมือในน้ำแล้วรู้สึกปวดฉี่นี้ก็เป็นการแกล้งกันในหมู่นักเรียนมัธยมอเมริกัน เวลาที่กลุ่มเด็ก ๆ ไปพักค้างแรมด้วยกัน ถ้าใครหลับก่อนจะถูกเพื่อนแกล้งด้วยการเอามือเพื่อนแช่ในน้ำอุ่น เพราะเชื่อกันว่าน้ำอุ่นจะไปส่งผลให้กระเพาะปัสสาวะเกิดอาการผ่อนคลายแล้วในขณะที่อยู่ในภาวะหลับลึก คนที่ถูกแกล้งก็จะไม่สามารถกลั้นปัสสาวะได้ ถ้าใครที่พลาดฉี่รดที่นอนก็จะถูกเพื่อนล้อตลอดไป เรื่องการแกล้งกันแบบนี้น่าจะสืบทอดกันมายาวนาน ก็เลยมีรายการโทรทัศน์ชื่อ MythBusters ขอพิสูจน์กันให้เห็นจะ ๆ ไปเลยว่าถ้าเอามือคนหลับแช่น้ำอุ่นแล้วจะฉี่รดที่นอนจริงไหม

ในการทดลองนี้ ทางรายการนำอาสาสมัครมา 2 คน ส่งไปทำการทดสอบที่ ห้องแล็บทดสอบการนอนหลับแห่งแคลิฟอร์เนีย (California sleep lab) ให้อาสาสมัครนอนบนเตียงแล้วก็ต่อสายสัญญาณอ่านการทำงานของระบบประสาท แล้วบนเตียงก็มีอุปกรณ์ตรวจจับความชื้น ที่จะส่งเสียงเตือนเมื่อเตียงเปียก ให้ 2 คนสลับกันนอน เมื่อคนแรกเข้าสู่ภาวะหลับลึก อีกคนที่นั่งเฝ้าอยู่ก็เอามือคนที่นอนหลับแช่ในโถน้ำอุ่น จากนั้นก็สลับกัน ให้อีกคนเป็นฝ่ายนอนหลับบ้าง และแล้วผลการทดสอบก็ออกมาว่า ทั้งสองคนไม่มีใครฉี่รดที่นอน ก็เป็นไปได้ว่าอาการ Cold diuresis จะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อเราอยู่ในภาวะตระหนักรู้นั่นเอง

อ้างอิง อ้างอิง