ในช่วง 2-3 เดือนมานี้ การถกเถียงบนโซเชียลมีเดียในเรื่องความขัดแย้งอิสราเอลและกลุ่มฮามาสดูจะตึงเป็นพิเศษ

หลายคนกังวลว่าการต่อสู้ในครั้งนี้ทำให้ผู้บริสุทธิ์บาดเจ็บล้มตายเป็นจำนวนมาก บ้างก็ว่าอิสราเอลทำถูกแล้วเพราะเป็นการป้องกันตัวเอง ขณะที่บางส่วนก็เห็นใจชาวปาเลสไตน์และประณามอิสราเอล

ท่ามกลามความเห็นเหล่านี้ มีบางส่วนที่โพสต์เนื้อหาที่เป็นการบิดเบือนความจริง ที่นับวันมีแต่จะเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ

ข่าวที่กลุ่มชาวนาฝรั่งเศสนำมูลวัวมาทิ้งหน้าร้าน McDonald’s ถูกนำเสนอว่าเป็นการประท้วงอิสราเอล

ตั้งแต่การบิดเบือนตัวเลขผู้เสียชีวิต การโจมตีเนื้อหาข่าวด้วยข้อมูลเท็จ ใช้เนื้อหาจากเหตุการณ์ในอดีต หรือเหตุการณ์ที่ไม่เกี่ยวข้องเข้ามาปะปน หรือแม้แต่การ ‘สร้าง’ เหตุการณ์ที่ไม่เคยเกิดขึ้น

สงครามกาซาทำให้ข้อมูลเท็จเพิ่มขึ้น

ภายหลังจากที่สงครามกาซาเริ่มขึ้น การปล่อยเท็จก็เพิ่มขึ้นอย่างมาก ในจำนวนนี้มีทั้งการใช้ภาพจากวิดีโอเกมมาอ้างว่าเป็นภาพจากเหตุการณ์ และยังมีการใช้เทคโนโลยีใหม่อย่าง AI เข้ามาบิดเบือนร่วมด้วย

Bohemia Interactive ผู้สร้าง ARMA 3 อธิบายว่าภาพจากเกมถูกนำไปบิดเบือนอย่างไรบ้าง

นี่ไม่ใช่คำกล่าวลอย ๆ แต่ยืนยันโดยผู้เชี่ยวชาญอย่าง พิปปา แอลเลน คินรอสส์ (Pippa Allen-Kinross) บรรณาธิการข่าวของ Full Fact เว็บไซต์ตรวจข้อเท็จจริง ที่ชี้ว่าสงครามกาซาทำให้การบิดเบือนข้อมูลซับซ้อนขึ้นมาก

ขณะเดียวกัน อดัม แฮดลีย์ (Adam Hadley) ผู้ก่อตั้ง Tech Against Terrorism ยอมรับว่าความตึงเครียดของสงครามที่เพิ่มขึ้น ทำให้การบิดเบือนข้อมูลมีมากขึ้นตามไปด้วย

นี่เป็นเสมือนสงครามข่าวสาร ที่ไม่แพ้สงครามในสนามรบ

อดัม แฮดลีย์

แฮดลีย์ชี้ว่าผู้คนแบ่งฝักแบ่งฝ่ายในเหตุการณ์นี้มากกว่าในกรณีสงครามยูเครน ทำให้การบิดเบือนข้อมูลรุนแรงกว่ามาก หลายครั้งเกิดจากบุคคลที่มีชื่อเสียง สำนักข่าว หรือแม้แต่หน่วยงานรัฐ

นี่ไม่ใช่ภาพ คริสเตียโน โรนัลโด (Christiano Ronaldo) กำลังชูธงปาเลสไตน์ แต่เป็นนักฟุตบอลชาวโมร็อกโกที่ชื่อ จาวัด เอล ยามีก (Jawad El Yamiq)

แจ็กสัน ฮิงเคล (Jackson Hinkle) อินฟลูเอนเซอร์ด้านการเมืองชาวอเมริกัน ที่มีผู้ติดตาม 2 ล้านคนบน X เคยโพสต์ข้อมูลเท็จหน้าตาเฉยว่าผู้เสียชีวิตจากการบุกสังหารประชาชนในพื้นที่ทางตอนใต้ของอิสราเอลโดยกลุ่มฮามาส เมื่อวันที่ 7 ตุลาคม มีไม่ถึง 100 คน ส่วนใหญ่เป็นเจ้าของนิคมชาวยิวที่มีอาวุธ

แต่ข้อเท็จจริงคือผู้เสียชีวิตมีมากถึง 1,200 คน ส่วนใหญ่เป็นผู้บริสุทธิ์ รวมถึงเด็ก ผู้หญิง และชาวต่างชาติ ซึ่งมีชาวไทยรวมอยู่ด้วย

คลิปเก่าจากในซีเรียที่ถูกปั้นแต่งว่าเป็นจรวดจากฉนวนกาซา

สถิติจากองค์กร ProPublica ที่ทำร่วมกับ Tow Center for Digital Journalism ของมหาวิทยาลัยโคลัมเบียเผยว่าฮิงเคลมียอดติดตามพุ่งขึ้นเท่าตัวนับตั้งแต่หลังที่กลุ่มฮามาสบุกโจมตีอิสราเอลเป็นต้นมา จากเดิมที่มีผู้ติดตามแตะ 1 ล้านคนเท่านั้น

เช่นเดียวกับบัญชีผู้ใช้งาน X หลายรายที่โพสต์ข้อมูลเท็จมียอดผู้ติดตามสูงขึ้นจนไปแตะตัวเลขที่มากไม่แพ้สำนักข่าว

ข่าวปลอมเกิดขึ้นทั้งสองฝั่ง

การเผยแพร่ข่าวปลอมไม่ได้เกิดจากเฉพาะฝั่งที่กล่าวหาอิสราเอลหรือเข้าข้างฮามาสเท่านั้น แต่ยังมีข้อกล่าวหาที่ว่าภาพความเจ็บปวดและความสูญเสียที่ชาวปาเลสไตน์โพสต์นั้นเป็นของปลอม

คำกล่าวหานี้มีส่วนหนึ่งที่มาจากหน่วยงานรัฐบาลของอิสราเอลเอง ที่เคยออกมาระบุว่าภาพผู้เสียชีวิตชาวปาเลสไตน์ที่ปรากฎในคลิปวิดีโอบน X เป็น ‘ตุ๊กตา’ ที่เหมือนคน แต่ก็ต้องถอนโพสต์นั้นออกไปหลังจากที่มีการพิสูจน์แล้วว่าในคลิปเป็นคนจริง ๆ

ตัวอย่างการใช้คำว่า Pallywood ของอินฟลูเอนเซอร์ที่สนับสนุนอิสราเอล

ความเชื่อที่ว่าชาวปาเลสไตน์แต่งเรื่องความสูญเสียขึ้นมา จนเกิดศัพท์ใหม่ว่า ‘Pallywood’ ซึ่งเป็นการเอาคำว่าฮอลลีวูด (Hollywood) แหล่งอุตสาหกรรมภาพยนตร์ของสหรัฐอเมริกา รวมเข้ากับคำว่าปาเลสไตน์ (Palestine)

ข่าวปลอมที่เกิดขึ้นจำนวนมากนอกจากจะทำให้ยากที่จะรู้ว่าข่าวไหนเป็นข่าวจริงแล้ว ยังทำให้คนไม่เชื่อ (หรือเลือกที่จะไม่เชื่อ) ข้อมูลที่เป็นความจริงด้วย

ตัวอย่างมาตรการในหลายประเทศ

เทียร์ฮี เบร์ตอง (Thierry Breton) คณะกรรมาธิการฝ่ายตลาดภายในสหภาพยุโรป นำกฎหมายการบริการดิจิทัลของสหภาพยุโรป (Digital Services Act – DSA) มาขู่ลงโทษแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียอย่าง Facebook และ TikTok ให้จัดการกับการปล่อยข่าวปลอมที่เกี่ยวกับสงครามฮามาส

อย่างไรก็ดี มาตรการนี้ถูกมองว่าจงใจเพ่งเล็งข่าวปลอมจากทางฝั่งผู้สนับสนุนฮามาส หรือคนที่เห็นใจชาวปาเลสไตน์เพียงอย่างเดียว

ผู้ให้บริการโซเชียลมีเดียอย่าง Meta Platforms เจ้าของ Facebook และ Instagram ที่ลบเนื้อหาเท็จไปแล้วกว่า 800,000 ชิ้น แสดงให้เห็นถึงมาตรการที่เข้มข้น แต่ในขณะเดียวกันก็เผยให้เห็นการปล่อยข้อมูลเท็จที่รุนแรงด้วย

ตัวอย่างคำอธิบายข้อเท็จจริงบน X

ด้าน X ของ อีลอน มัสก์ (Elon Musk) เองก็มีระบบแปะป้ายชี้แจงข้อเท็จจริงเกี่ยวกับโพสต์ที่บิดเบือนความเป็นจริงที่เรียกว่า Community Note เพื่ออธิบายข้อเท็จจริงเทียบกับเนื้อหาที่สร้างขึ้น

วิธีป้องกันตัวจากข่าวปลอม

แม้ว่าในปัจจุบันการสร้างข้อมูลเท็จจะด้วยการผสมผสานเทคโนโลยี AI เข้ากับวิธีการเล่าเรื่องที่สมจริงจะทำให้การแยกแยะข้อมูลจริงจากข้อมูลปลอมทำได้ยาก

แต่การมีสติและการใช้วิจารณญาณยังเป็นสิ่งที่ช่วยในการจำแนกข้อมูลข้อเท็จจริงอยู่ เมื่อได้รับข่าวที่น่าตกใจ ควรหยุดคิดก่อนที่จะแสดงความเห็นอะไรออกไป

สำหรับการตรวจสอบความผิดปกติ เครื่องมือดี ๆ อย่าง Google Image หรือ Tin Eye ก็สามารถนำมาใช้ดูที่มาของภาพบนโลกออนไลน์ได้ง่ายมาก

นอกจากนี้ ในโลกยุค AI ยังมีช่องทางจำนวนมากให้เทียบข้อมูลกัน ทั้งจากสำนักข่าว เว็บไซต์ตรวจสอบข้อเท็จจริง อย่าง Snopes และ Full Fact

การตรวจสอบลักษณะการเขียนก็สำคัญ เนื้อหาเท็จมักใช้ถ้อยคำที่ปลุกเร้าอารมณ์ให้ชวนโกรธแค้น และใส่ความคิดเห็นมากจนเกินพอดี

ที่สำคัญคือการเปิดใจให้กว้าง เข้าใจอคติที่ตัวเองมี พยายามดูข้อมูลจากทุกฝ่าย และตรวจสอบแหล่งที่มาให้ถี่ถ้วน อย่าคิดว่าถ้ามาจากสำนักข่าวใหญ่ หรือหน่วยงานรัฐ จะเป็นแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือเสมอไป

เพราะบางทีข้อมูลเท็จอาจมาจากแหล่งที่ดูน่าเชื่อถือก็เป็นได้

ที่มา The Guardian, The Verge, ProPublica, AFP Thailand | Fact Check, DW, BBC News

พิสูจน์อักษร : สุชยา เกษจำรัส

เนื้อหาล่าสุด

Volvo ประเทศไทยแข็งแกร่ง กลุ่มรถ EV ยอดขายเพิ่มขึ้น 56%

หนึ่งในค่ายรถที่ถือว่าประสบความสำเร็จในตลาดรถยนต์ไฟฟ้าในไทยต้องยกให้ Volvo เพราะล่าสุดเพิ่งประกาศตัวเลขยอดขายในปี 2023 ที่เพิ่มขึ้นกว่า 24% โดยเฉพาะกลุ่มของรถ EV ...อ่านต่อ

Play video

ทำไมเติมน้ำมันถึงมีขาดมีเกิน #น้ำมันไม่เต็มลิตร

หนุ่ย พงศ์สุขบุก #Flowco บริษัทจำหน่ายหัวปั้มน้ำมัน หาคำตอบว่าทำไมเติมน้ำมันถึงได้น้ำมันขาด แล้วมันมีเติมน้ำมันแล้วได้เกินไหม แล้วหัวปั้มน้ำมันทำงานอย่างไร หาคำตอบกัน

แค่เดินก็ผอมได้ กับเทคการเดินเพื่อลดน้ำหนัก และมายด์เซตเพื่อเปลี่ยนมุมมองการดูแลตัวเอง

สำหรับคนที่ไม่ใช่สายเฮลตี้แต่แรก อาจคิดว่าการจะผอม และลดน้ำหนักจะต้องออกกำลังกายอย่างหนัก เช่น การวิ่ง ว่ายน้ำ หรือปั่นจักรยาน ทั้งที่จริงแล้ว ...อ่านต่อ

ส่องโปร Samsung Galaxy S24 Series จากทั้ง 3 ค่ายในไทย

เปิดตัวกันไปเรียบร้อยแล้วสำหรับ Samsung Galaxy S24 Series ในงาน Samsung Unpacked ที่ครั้งนี้จัดขึ้นที่ ซานโฮเซ่ ในรัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา ได้เปิดตัว Samsung Galaxy S24, S24 ...อ่านต่อ

Sony เตรียมปล่อยอัปเดตให้แก่กล้อง Cinema Line เพิ่ม Shutter Angle ในรุ่น FX3 และ FX30

Sony ประกาศเตรียมปล่อยอัปเดตเฟิร์มแวร์ใหม่ ให้กล้องสายวิดีโอซีรีส์ Cinema Line 'FX6', 'FX3' และ 'FX30' โดยจะมีการเพิ่มฟีเจอร์ใหม่ ๆ เข้ามา พร้อมกับ Shutter Angle ในรุ่น FX3 และ ...อ่านต่อ